Πῶς φθάσαμε στήν ἐνσωμάτωση
τῆς Δωδεκανήσου μέ τήν Ἑλλάδα.
7 Μαρτίου: Μία ἄγνωστη ἐπέτειος
τῆς Ἱστορίας μας!
(βίντεο: ψαλμωδία γιά τήν ἐπέτειο)
(βίντεο: ψαλμωδία γιά τήν ἐπέτειο)
Φωτό: Από το Πανδωδεκανησιακό συνέδριο στην Αποκάλυψη της Πάτμου.
Με την ευκαιρία του εορτασμού της Επετείου της Ενσωμάτωσης της
Δωδεκανήσου με τη μητέρα Ελλάδα σας ταξιδεύουμε στο παρακάτω ιστορικό
οδοιπορικό.
1912.Απρίλιος-Μάϊος: Η Ιταλία καταλαμβάνει ένα -
ένα τα Δωδεκάνησα για στρατιωτικό αντιπερισπασμό προς την Τουρκία. Οι
κάτοικοι υποδέχονται τους Ιταλούς ως ελευθερωτές. Γρήγορα όμως
διαπιστώνουν την ιταλική υστεροβουλία για οριστική κατοχή των νησιών κι
αρχίζουν να εκδηλώνουν την αντίθεσή τους σε κάθε συνεργασία και
προσέγγιση μαζί τους.
Στις 4 - 17 Ιουνίου 1912, οι Δωδεκανήσιοι
διοργανώνουν στην Πάτμο Παννησιωτικό Συνέδριο. Οι πληρεξούσιοί τους
συντάσσονται επίσημα στην ύπαρξη ενιαίας «Πολιτείας του Αιγαίου», με
πλήρη αυτονομία, προετοιμάζοντας την ΄Ενωση της Δωδεκανήσου με την
Ελλάδα. Η πρώτη αυτή ομαδική αντίδραση των Δωδεκανησίων εξοργίζει τους
Ιταλούς, που εφαρμόζουν τα πρώτα σκληρά κατά των κατοίκων μέτρα. Μετά
την υπογραφή της Ιταλοτουρκικής Συνθήκης Ειρήνης στο Ouchy της Λωζάνης,
την 18η Οκτωβρίου, που προέβλεπε την επιστροφή των νησιών στην Τουρκία
μόλις ολοκληρωνόταν η εκκένωση της Λιβύης από τα τουρκικά στρατεύματα,
αρχίζουν τα αλλεπάλληλα τοπικά Ψηφίσματα των Δωδεκανησίων με σκοπό την
Ένωσή τους με την Ελλάδα.
Patmostimes)(Στο συνέδριο αυτό, συμμετείχε και ο Πάτμιος διδάσκαλος
της Πατμιάδος Μιχαήλ Μαλανδράκης ως εκπρόσωπος της Πάτμου, εξαιτίας της
λογιότητας του) .
1913: Ψηφίσματα διαμαρτυρίας των Δωδεκανησίων για την παράταση της Ιταλικής Κατοχής υποβάλλονται στο Συνέδριο Ειρήνης στο Λονδίνο.
1919: Το Πάσχα (7 Απριλίου) αυτής της χρονιάς οι
Ρόδιοι διαδηλώνουν με συλλαλητήρια τον πόθο τους για ΄Ενωση με την
Ελλάδα. Σημειώνονται αιματηρά γεγονότα στη Βιλλανόβα. Σκοτώνεται ο Παπά
Λουκάς και η Ανθούλα Ζερβού. Στις 29 Ιουλίου υπογράφεται η Συμφωνία
Τιττόνι-Βενιζέλου. Τα Δωδεκάνησα παραχωρούνται στην Ελλάδα, εκτός της
Ρόδου, η οποία αργότερα με δημοψήφισμα των κατοίκων της θα μπορούσε να
γίνει Ελληνική.
1920:Στις 22 Ιουλίου η Ιταλία καταγγέλλει την πιο
πάνω συμφωνία «ως μη ικανοποιούσα τα συμφέροντά της». Στις 28 Ιουλίου/10
Αυγούστου υπογράφεται η Συνθήκη των Σεβρών. Η Τουρκία παραιτείται υπέρ
της Ιταλίας και αυτή υπέρ της Ελλάδας όλων των δικαιωμάτων και τίτλων
στα κατεχόμενα νησιά καθώς και στις νησίδες που εξαρτώνται από αυτά. Η
Συνθήκη δεν θα τεθεί τελικά σε ισχύ, εξαιτίας των αποτυχιών της Ελλάδας
στο Μικρασιατικό Μέτωπο και της ήττας του Βενιζέλου.
1921: Νέα Ενωτικά Δημοψηφίσματα των Δωδεκανησίων θα
επιδοθούν στους Ιταλούς, όπως εκείνο της 29ης Αυγούστου, που επιδόθηκε
στον Ιταλό Γενικό Διοικητή Δωδ/σου De Bosdari από τους Κώους κι εξέφραζε
τον «ακλόνητον, ενιαίον και αδιάσειστον πόθον της αμέσου Εθνικής
Αποκαταστάσεως».
1923: Στις 24 Ιουλίου υπογράφεται η Συνθήκη της
Λωζάνης, που καθιστά τα Δωδεκάνησα «Κτήση» (Possedimento) της Ιταλικής
Επικράτειας. Νέα σκληρότερη περίοδος αρχίζει για τα ιταλοκρατούμενα
«Νησιά του Αιγαίου».
1924: Εξαντλητική φορολογία επιβάλλεται προς τους
Δωδεκανησίους, οι οποίοι υποχρεώνονται να αποκτήσουν μια ιδιάζουσα
ιταλική υπηκοότητα. Σειρά φασιστικών νόμων καθιερώνει νέα διοικητική,
δικαστική και δημοσιονομική πολιτική, με άμεσο αποτέλεσμα την οικονομική
συντριβή των κατοίκων. Αρχίζουν οι επεμβάσεις στη θρησκεία. Στις 8
Οκτωβρίου ξεσπά το «Αυτοκέφαλο» ζήτημα της Εκκλησίας της Δωδεκανήσου. Οι
Ιταλοί επιχειρούν να αποσπάσουν τις Μητροπόλεις από την επί αιώνες
άμεση δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, να καταστήσουν δήθεν
την Δωδεκανησιακή Εκκλησία αυτοκέφαλη με Αρχιεπίσκοπο τον Μητροπολίτη
Ρόδου, για να μπορέσουν να εξασθενήσουν την Ορθοδοξία ως παράγοντα
διατήρησης του θρησκευτικού και πατριωτικού φρονήματος των κατοίκων.
1926: Την 1η Ιανουαρίου αρχίζει και η επέμβαση στην
παιδεία, με την έκδοση του περί «Σχολών» Κυβερνητικού Διατάγματος
(Ordinamento Scolastico).
1929:Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Φώτιος Β΄ ζήτησε στις
31 Οκτωβρίου να ερωτηθούν οι Δωδεκανήσιοι με δημοψήφισμα αν θέλουν ή
απορρίπτουν το αυτοκέφαλο. Αυτό, βέβαια, θα σήμαινε σίγουρη απόρριψή
του, κάτι που εξόργισε ακόμη περισσότερο τους Ιταλούς. Η Εκκλησία της
Δωδεκανήσου θα υποστεί απηνή διωγμό.
1932:Στις 4 Ιανουαρίου υπογράφεται Ιταλοτουρκική
Συνθήκη καθορισμού της αιγιαλίτιδας ζώνης μεταξύ Καστελόριζου και
Τουρκικών ακτών. Στις 28 Δεκεμβρίου Ιταλο-Τουρκικό Πρωτόκολλο ρυθμίζει
και τα απομείναντα τμήματα των Ιταλοτουρκικών θαλάσσιων συνόρων, με
αναμφισβήτητο μεταξύ των δύο κρατών τρόπο.
1935:Η εθνικοθρησκευτική εξέγερση στην Κάλυμνο,
εξαιτίας του αυτοκέφαλου βρίσκεται σε έξαρση. Στις 7 Απριλίου ξεσπά στο
νησί ο πετροπόλεμος κατά των Ιταλών. Σκοτώνεται το βοσκαρούδι Μανώλης
Καζώνης με πυροβολισμό στο μέτωπο. Το Αυτοκέφαλο Εκκλησιαστικό Πολίτευμα
στα Δωδεκάνησα δεν θα περάσει!
1938:Ο φανατικός φασίστας διαβόητος Κυβερνήτης των
Δωδεκανήσων De Vecchi κλείνει τα ελληνικά σχολεία στις 29 Νοεμβρίου.
Επισημοποιείται η ιταλική ως γλώσσα των Δωδεκανησίων, οι οποίοι όμως
αντιστέκονται σθεναρά.
1940:Στις 15 Αυγούστου βυθίζεται το αγκυροβολημένο
στο λιμάνι της Τήνου ελληνικό καταδρομικό «Έλλη» από τορπίλη του
ιταλικού υποβρυχίου «Delfino», που έστειλε από τη Λέρο ο De Vecchi. Στις
28 Οκτωβρίου κηρύσσεται ο πόλεμος της Ιταλίας κατά της Ελλάδας. Την 1η
Νοεμβρίου πέφτει νεκρός στην Πίνδο ο πρώτος Έλληνας Αξιωματικός από τη
Χάλκη της Δωδεκανήσου Υπολοχαγός Αλέξανδρος Διάκος. Στις 5 Δεκεμβρίου
παραιτείται ο De Vecchi και φεύγει από τα Δωδεκάνησα οργισμένος, επειδή
δεν του έστειλαν στρατό να κτυπήσει τους Έλληνες.
1941: Περίπου 1600 Δωδεκανήσιοι εθελοντές, που
βρέθηκαν στην Ελλάδα, συγκρότησαν το «Σύνταγμα Δωδεκανησίων» και
αντιμετώπισαν τις γερμανικές επιθέσεις τον Μάρτιο-Απρίλιο, ενταγμένοι
στο Τμήμα Στρατιάς Κεντρικής Μακεδονίας.
1942:Τορπιλισμός στις 24 Σεπτεμβρίου του ιταλικού
ατμόπλοιου "Fiume" από το ελληνικό υποβρύχιο «Νηρεύς» κοντά στη Σύμη.
Χάθηκαν πολλοί Δωδεκανήσιοι.
1943: Στις 25 Ιουλίου καθαιρείται ο Μουσολίνι.
Πρωθυπουργός στην Ιταλία ο Στρατάρχης Badoglio.Στις 3 Σεπτεμβρίου
γίνεται η ανακωχή των Ιταλών. Οι Γερμανοί παίρνουν στα χέρια τους τις
εξουσίες επιβαλλόμενοι στους Ιταλούς της Ρόδου. Στις 26 Σεπτεμβρίου
βυθίζεται στη Λέρο από τους Γερμανούς το Αντιτορπιλικό μας «Β. Όλγα» με
71 νεκρούς, μεταξύ των οποίων και ο Κυβερνήτης του Πλωτάρχης Γ.
Μπλέσσας. Τον ίδιο μήνα κάνει απόβαση Αγγλική Δύναμη στην Κω και στην
Κάλυμνο. Στις 3 Οκτωβρίου γίνεται η Γερμανική απόβαση και κατάληψη της
Κω. Θάνατος 9 κατοίκων της Καρδάμενας από τους βομβαρδισμούς. Στις 5
Οκτωβρίου οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κάλυμνο. Την ίδια μέρα στην Κω θα
εκτελέσουν 106(;) περίπου Ιταλούς αξιωματικούς που αντιστάθηκαν εναντίον
τους. Στις 22 Οκτωβρίου προσκρούει σε νάρκη έξω από το Βαθύ της
Καλύμνου το Αντιτορπιλικό μας «Αδρίας» με 22 νεκρούς. Λαβωμένο θανάσιμα,
αλλά ορμητικό, χωρίς το πρωραίο τμήμα του, συνεχίζει τον πλουν ως την
Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, έχοντας διανύσει 750 μίλια! Στις 16 Νοεμβρίου,
μετά από συνεχείς βομβαρδισμούς που κράτησαν 40 μέρες, καταλαμβάνεται
από τους Γερμανούς η Λέρος (ναυτική δύναμη των Ιταλών). Στις 18
Δεκεμβρίου απαγχονίζεται στην Κω ο βοσκός Ηλίας Καπίρης και στην
Αντιμάχεια ο αγρότης Γιώργος Ζουμπουλίκος. Οργανώνονται τα πρώτα δίκτυα
πληροφοριών και συνδέσμου με το Συμμαχικό Κλιμάκιο της Αλικαρνασσού.
1944: ΄Ενταξη Δωδεκανησίων εθελοντών πολεμιστών στις
Ελληνικές ΄Ενοπλες Δυνάμεις της Μέσης Ανατολής. Τον Ιανουάριο
οργανώνονται τα δεύτερα δίκτυα πληροφοριών και συνεργασίας με περιπόλους
του Ιερού Λόχου. Στις 14 Φεβρουαρίου πραγματοποιείται από τον Ιερό Λόχο
και τις Βρετανικές Raiding Forces καταδρομική επιχείρηση στο
Καστελόριζο. Η ίδια επιχείρηση επαναλαμβάνεται στις 24 Ιουνίου και στην
Κάρπαθο. Στις 10-14 Ιουλίου καταδρομή του Ιερού Λόχου απελευθερώνει τη
Σύμη. Νεκροί οι Ιερολοχίτες Ανθυπολοχαγοί Γεώργιος Μενεκίδης και
Ευστράτιος Τσόπελας. Στις 20-23 Ιουλίου συλλαμβάνονται από τους
Γερμανούς οι Εβραίοι της Ρόδου και της Κω, μεταφέρονται και εξοντώνονται
σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στις 24 Ιουλίου πέφτουν νεκροί στην Κάρπαθο
οι Ιερολοχίτες δεκανείς Κωνσταντίνος Ψίλης και Στέργιος Μανώλας. Στις 7
Σεπτεμβρίου γίνεται με επιτυχία νυκτερινή επίθεση των Ιερολοχιτών στις
Γερμανικές εγκαταστάσεις ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας στο Θυμιανό της
Κεφάλου Κω. Τον Οκτώβριο ανοίγουν και πάλι τα Ελληνικά Σχολεία. Στις 28
Οκτωβρίου πέφτουν νεκροί στην Τήλο οι Ιερολοχίτες Βασίλειος Σκρέκας,
λοχίας και Νικόλαος Πολυκανδριώτης, δεκανέας. Την 1η Νοεμβρίου ο Λοχαγός
του Ελληνικού Στρατού Διογένης Φανουράκης από τη Χάλκη, βρήκε τραγικό
θάνατο σε μια επιχείρηση κατά των Γερμανών στη γενέτειρά του.
1945:Κινήσεις Γερμανών κατασκόπων από την Κω προς
την Τουρκία. Καταδρομή - Απελευθέρωση της Νισύρου από Ιερολοχίτες στις
12 Φεβρουαρίου. Πέφτει νεκρός ο Ιερολοχίτης Υπολοχαγός Ευάγγελος
Χατζηευαγγέλου. Καταδρομή-Απελευθέρωση της Τήλου από τον Ιερό Λόχο στις
25-26 Φεβρουαρίου. Στις 25 Μαρτίου γίνεται καταδρομή στη Χάλκη από τους
Ιερολοχίτες. Βομβαρδισμός στην πόλη της Κω από σμήνος Συμμαχικών
Αεροσκαφών προκαλεί το θάνατο 22 πολιτών στις 27 Μαρτίου. Στις 16
Απριλίου απαγχονίζονται από τους Γερμανούς στην Κω τρεις πατριώτες:ο
Θεόκριτος Κώστογλου, η Ανεζούλα Πατάκου-Τρουμούχη και η Σταματία Περή.
Στις 8 Μαΐου υπογράφεται στη Σύμη το Πρωτόκολλο της χωρίς όρους
παράδοσης της Δωδεκανήσου από τους Γερμανούς στους Συμμάχους. Την 9η
Μαΐου αρχίζει για όλα τα Δωδεκάνησα η Αγγλική Στρατιωτική Κατοχή.
1946: Τον Ιανουάριο συγκροτείται στα νησιά το Εθνικό
Μέτωπο Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης (Ε.Μ.Π.Α), για την αντιμετώπιση
των αγγλικών επιδιώξεων αυτονόμησής τους κάτω από το Βρετανικό Στέμμα.
Γίνονται συλλήψεις και εκτοπίσεις Δωδεκανησίων από τους Άγγλους. Στις 27
Ιουνίου οι Υπουργοί Εξωτερικών των Μεγάλων Δυνάμεων αποφασίζουν στο
Παρίσι την παραχώρηση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα.
1947: Στις 10 Φεβρουαρίου στη διάσκεψη της Ειρήνης
στο Παρίσι εγκρίνεται η απόφαση των Υπουργών των Μεγάλων Δυνάμεων για
την παραχώρηση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα. Στις 31 Μαρτίου οι Άγγλοι
παραδίδουν τη διοίκηση των Δωδεκανήσων στις Ελληνικές Στρατιωτικές
Αρχές. Η Ελληνική Γαλανόλευκη Σημαία κυματίζει περήφανα πια στους ιστούς
των δημοσίων και ιδιωτικών κτιρίων των νησιών.
1948: Στις 9 Ιανουαρίου δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης ο Νόμος «Περί προσαρτήσεως της Δωδεκανήσου εις την Ελλάδα». Την 7η Μαρτίου γίνεται στη Ρόδο ο επίσημος , πανηγυρικός εορτασμός της ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ της Δωδεκανήσου με τη Μητέρα Ελλάδα.
Του κ. Βασίλη Σ. Χατζηβασιλείου, Δικηγόρου-Ιστορικού.