"Περί πασῶν τῶν ἀρετῶν καί τῶν παθῶν". Λόγος ψυχωφελής καί θαυμάσιος (ζ΄ μέρος: οἱ ἐμπαθεῖς λογισμοί καί ἡ θεραπεία τους) Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός

 "Περί πασῶν τῶν ἀρετῶν καί τῶν παθῶν".

Λόγος  ψυχωφελής καί θαυμάσιος 

  (ζ΄ μέρος: οἱ ἐμπαθεῖς λογισμοί καί ἡ θεραπεία τους)

Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός

"Πάντα σκιᾶς ἀσθνενέστερα

καί ὀνείρων ἁπατηλότερα.

  Ματαιότης τά ἀνθρώπινα"

Τό α΄ μέρος τοῦ λόγου (οἱ ψυχικές ἀρετές), θά βρεῖτε ἐδῶ: http://kaiomenivatos.blogspot.gr/2014/01/blog-post_9044.html 

Τό β΄ μέρος τοῦ λόγου (οἱ σωματικές ἀρετές), θά βρεῖτε ἐδῶ: http://kaiomenivatos.blogspot.gr/2014/01/blog-post_3957.html 

Τό γ' μέρος τοῦ λόγου {τά ψυχικά πάθη (κακίες)}, θά βρεῖτε ἐδῶ: http://kaiomenivatos.blogspot.gr/2014/01/blog-post_5608.html
Τό δ΄ μέρος τοῦ λόγου (τά σωματικά πάθη), θά βρεῖτε ἐδῶ:
http://kaiomenivatos.blogspot.gr/2014/01/blog-post_2090.html 
Τό ε΄ μέρος τοῦ λόγου (ἡ φιληδονία), θά βρεῖτε ἐδῶ:
http://kaiomenivatos.blogspot.gr/2014/01/blog-post_9116.html 
Τό στ' μέρος τοῦ λόγου (τριμερής διαίρεση τῆς ψυχῆς καί πάθη), θά βρεῖτε ἐδῶ:
http://kaiomenivatos.blogspot.gr/2014/01/blog-post_4965.html

Πρέπει, ὅμως, νά προχωρήσουμε καί στή διάγνωση τῶν ἐμπαθῶν λογισμῶν, ἀπό τούς ὁποίους πραγματοποιεῖται κάθε ἁμαρτία. Ὀκτώ εἶναι οἱ βασικοί λογισμοί τῆς κακίας· (ὁ λογισμός):

1. τῆς γαστριμαργίας,
2. τῆς πορνείας,
3. τῆς φιλαργυρίας,
4. τῆς ὀργῆς (θυμοῦ),
5. τῆς λύπης,
6. τῆς ἀκηδίας,
7. τῆς κενοδοξίας καί
8. τῆς ὑπερηφάνειας. 

Τό νά μᾶς παρενοχλοῦν ἤ νά μή μᾶς παρενοχλοῦν οἱ ὀκτώ αὐτοί λογισμοί, δέν ἐξαρτᾶται ἀπό τή δική μας δύναμη· τό νά συγκατατιθέμεθα ὅμως σ' αὐτούς ἠ νά μή συγκατατιθέμεθα, καί τό νά κινοῦμε τά πάθη ἤ μήν τά κινοῦμε, ἐξαρτᾶται ἀπό τή δική μας δύναμη καί θέληση.

Στούς λογισμούς, ἄλλο πρᾶγμα εἶναι ἡ προσβολή καί ἄλλο ὁ συνδυασμός, καί ἄλλο ἡ πάλη, ἄλλο καί τό πάθος καί ἄλλο ἡ συγακτάθεση, ἡ ὁποία μοιάζει μέ τή πράξη· ἄλλο ἡ ἐνέργεια καί ἄλλο ἡ αἰχμαλωσία. Ἄς τά δοῦμε ὅμως ἕνα ἕνα ξεχωριστά:

Προσβολή:

εἶναι ἡ ἁπλή ὑπόμνηση (παρακίνηση) πού μᾶς κάνει ὁ ἐχθρός (ὁ διάβολος), ὅπως καί στήν περίπτωση πού προσπάθησε νά πειράξει τόν Χριστό, τόν Κύριο καί Θεό μας: "κάνε τοῦτο ἤ ἐκεῖνο" τοῦ εἶπε· καί πάλι: "πές μ' ἕνα σου λόγο νά γίνουν αὐτές οἱ πέτρες ψωμιά" (Ματθ. δ΄, 3). Ἡ προσβολή δέν εἶναι στήν ἐξουσία μας.

Συνδυασμός:

εἶναι ἡ παραδοχή τοῦ λογισμοῦ πού μᾶς ὑποβάλλεται ἀπό τόν ἐχθρό καί κατά κάποιον τρόπο ἡ ἀσχολία καί ἡ ἐνήδονη συνομιλία μέ τό λογισμό πού γίνεται ἀπό τή προαίρεσή μας. 

Πάθος:

εἶναι ἡ ἕξη (διαρκής κατάσταση ἤ συνήθεια) πού δημιουργεῖται ἀπό τόν συνδυασμό τοῦ λογισμοῦ πού μᾶς ὐποβάλλεται ἀπό τόν ἐχθρό καί ἡ κατά κάποιον τρόπο συνεχής ἀσχολία καί καλλιέργεια τοῦ λογισμοῦ μέσῳ τῆς φαντασίας. 

Πάλη:

εἶναι ἡ ἀντίσταση στό λογισμό, πού γίνεται εἴτε γιά νά ἀπομακρυνθεῖ τό πάθος πού περιέχεται σ' αὐτόν, δηλαδή ὁ ἐμπαθής λογισμός, εἴτε γιά νά συγκατατεθεῖ ὁ νοῦς σ' αὐτόν, καθώς λέγει καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος: "ἡ σάρκα ἐπιθυμεῖ κακτά τοῦ πνεύματος καί τό πνεῦμα κατά τῆς σάρκας, καί εἶναι καί τά δύο ἀντίθετα μεταξύ τους" (Γαλ. ε΄,17). 

Αἰχμαλωσία:

εἶναι ἡ βίαιη καί ἀκούσια ἁρπαγή τῆς καρδιᾶς, πού τυραννεῖται ἀπό τήν ἕξη τοῦ πάθους καί τή μακρά συνήθεια. 

Συγκατάθεση:

εἶνα ἡ σαυγκατάνευση στόν ἐμπαθή λογισμό. 

Ἐνέργεια:

εἶναι ἡ πράξη τοῦ ἐμπαθοῦς λογισμοῦ πού ἀκολουθεῖ τή συγκατάνευση σ' αὐτόν.

Ἐκεῖνος, λοιπόν, πού στέκεται μέ ἀπάθεια στό πρῶτο, τήν προσβολή, ἤ τήν ἀποδιώχνει ἀπ τήν πρώτη κιόλας στιγμή μέ ἀντίρρηση καί σταθερότητα, ἀπέκοψε μέ μία καί ὅλα τά ἄλλα. 

Ἡ θεραπεία τῶν ὀκτώ παθῶν ἄς γίνεται μέ τόν ἑξῆς τρόπο:

Ἡ γαριμαργία θεραπεύεται μέ τήν ἐγκράτεια·

ἡ πορνεία, μέ τόν θεῖο πόθο καί τήν ἔφεση τῶν μελλόντων ἀγαθῶν·

ἡ φιλαργυρία, μέτ ή συμπάθεια καί τήν ἐλεημοσύνη στούς φτωχούς·

ἡ ὀργή (θυμός), μέ τή πρός ὄλους τούς ἀνθρώπους ἀνιδιοτελή καί ἀδιάκριτη ἀγάπη, καί μέ τήν ἀγαθότητα ( καλωσύνη)· 

ἡ λύπη ( ἀθυμία), μέ τήν πνευματική χαρά· 

ἡ ἀκηδία, μέ τήν ὑπομονή, τήν καρτερία καί τήν εὐχαριστία πρός τόν Θεό·

ἡ κενοδοξία, μέ τήν κρυφή ἐργασία τῶν ἀρετῶν, στή συντριβή τῆς καρδιᾶς και τήν ἀδιάλειπτη προσευχή·

τέλος, 

ἡ ὑπερηφάνεια θεραπεύεται μέ τό νά μήν κρίνει κανείς τό συνάνθρωπό του, ἤ νά μήν τόν ἐξουθενώνει, ὅπως ἔκανε ὁ ἀλαζόνας Φαρισαῖος (Λουκ. ιη'11-12), ἀλλά νά θεωρεῖ τόν ἑαυτό του κατώτερο ἀπ' ὅλους.  

Ἔτσι λοιπόν, ἀφοῦ ἐλευθερωθεῖ ὁ νοῦς ἀπό τήν καταδυνάστευση τῶν προαναφερθέντων παθῶν καί ἀνυψωθεῖ πρός τόν Θεό, ζεῖ ἤδη ἀπ' αὐτήν τή ζωή τή μέλλουσα μακαριότητα, δεχόμενος τόν ἀρραβώνα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (πρβλ. Β΄ Κορ. α΄22)· καί ὄταν ἐπέλθει ἀπ' τήν ἐδῶ ζωή μέ ἀπάθεια καί γνώση ἀληθινή, παρίσταται ἐνώποιον τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἀπό τό ὐπέρλαμπρο φῶς τῆς Ὁποίας φωτίζεται μαζί μέ τούς θείους Ἀγγέλους στούς αἰῶνες τῶν αἰῶνων.

Ἡ ψυχή, ὅπως πρασναφέρθηκε, εἶναι τριμερής· διαιρεῖτιαι δηλαδή σέ τρία μέρη, στό λογιστικό (λογισμός), στό θυμικό (θυμός) καί στό ἐπιθυμητικό (ἐπιθυμία). Ἐάν στό θυμικό μέρος ὑπάρχει ἀγάπη καί φιλανθρωπία, καί στό ἐπιθυμητικό καθαρότητα καί σωφροσύνη, ὁ λογισμός (τό λογιστκό μέρος) εἶναι καθαρό καί φωτεινό. Ἐάν ὅμως στό θυμικό ὑπάρχει φθόνος καί μίσος, καί στό ἐπιθυμητικό ἀκολασία, τότε ὁ λογσιμός εἶναι ἀκάθαρτος καί σκοτισμένος. 

Ὁ λογισμός, λοιπόν, τότε ὑγιαίνει καί σωφρονεῖ καί φωτίζεται, ὅταν ἔχει ὐποτάξει τά πάθη καί θεωρεῖ (θεᾶται) πνευματικά τόν Ποιητή τῶν κτισμάτων καί ἀνυψώνεται ἔτσι πρός τή μακαρία καί Ἁγία Τριάδα. Ὁ θυμός τότε πάλι κινεῖται κατά φύση, ὅταν ἀγαπᾶ (ἀδιάκριτα) ὅλους τούς ἀνθρώπους καί δέν ἔχει ἐναντίον κανενός λύπη ἤ μνησικακία. Ἡ ἐπιθυμία ( τότε κι αὐτή κινεῖται κατά φύση), ὅταν μέ τή ταπεινοφροσύνη καί τήν ἐγκράτεια καί τήν ἀκτημοσύνη νεκρώσει τά πάθη, δηλαδή τήν ἐμπαθή ἡδονή πού προέρχεται ἀπό τήν ἐπιθυμιία τῆς σάρκας, τοῦ χρήματος καί τῆς ἐφἠμερης δόξας, καί στραφεῖ πρός τό θεῖο καί ἀθάνατο ἔρωτα.

Διότι ἡ ἐπιθυμία στρέφεται πρός τήν ἱκανοποίηση τριῶν πραγμάτων:

1. ἤ πρός τήν ἡδονή τῆς σάρκας,  
2. ἤ πρός τή μάταιη δόξα, 
3. ἤ πρός τήν ἀπόκτηση χρημάτων.

Καί ἐξαιτίας τῆς παράλογης αυτῆς ἐπιθυμίας του ὁ ἄνθρωπος καταφρονεῖ τόν Θεό καί τίς ἐντολές Του, λησμονεῖ τή θεία εὐγένεια, γίνεται θηρίο ἀνήμερο ἐναντίον τοῦ πλησίον του καί σκοτίζει τό λογισμό του καί δέν τόν ἀφήνει νά άναβλέψει πρός τήν ἀλήθεια. Ἐκεῖνος ὅμως πού ἀπέκτησε ἀνώτερο φρόνημα, ὅπως προελέχθη, ἀπολαμβάνει ἤδη ἀπό τώρα τή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν καί ζεῖ μέ τήν προσδοκία τῆς μελλούσης μακαριότητας πού θά δωρηθεῖ σέ ὅσους ἀγαποῦν τόν Θεό. Αὐτῆς  τῆς μακριότητας εἴθε νά γίνουμε κι ἐμεῖς μέτοχοί της μέ τή χάρη τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. 

Ἀμήν.

(συνέχεια γιά τό προτελευταῖο μέρος...)

Μικρή Φιλοκαλία




Γιά τό διαδίκτυο, πληκτρολόγηση-διάθεση:
ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΝ ΚΑΙΟΜΕΝΗ ΒΑΤΟΣ  http://kaiomenivatos.blogspot.com/