ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΑΥΤΙΑΣ:
γαστριμαργία, φιλαργυρία, κενοδοξία
ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ
3ο μέρος (Γαστριμαργία-Ἁγίου Νείλου)
1ο μέρος: (Γενικά-Μοναχός Εὐάγριος) ,
ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ, ΤΟΜΟΣ Α΄: Άγιος Νείλος σελ
270-271.
Η
Γραφή χρησιμοποιεί τη λέξη κάθομαι για να εκφράσει την αργία των καλών και τη
φιληδονία. Tη
φιληδονία, όταν μιλάει για εκείνους που επιθύμησαν την Αίγυπτο και έλεγαν μεταξύ
τους: "Θυμηθήκαμε που καθόμαστε δίπλα στα καζάνια με τα κρέατα και χορταίναμε
κρέατα" και πράγματι, δίπλα στα καζάνια κάθονται οι φιλήδονοι, καθώς ερεθίζονται
με υγρή και ακατάπαυστη θέρμη, γιατί μητέρα της φιληδονίας είναι η γαστριμαργία. Η
γαστριμαργία γεννά τη φιληδονία, αλλά και πολλά άλλα πάθη. Από αυτή, σαν από
ρίζα, βγαίνουν θαλερά τα λοιπά πάθη και σιγά σιγά ανεβαίνουν από αυτή σαν
δένδρα, σχηματίζοντας ουρανομήκεις κακίες.
Η
φιλοχρηματία, ο θυμός, η λύπη, είναι παιδιά και βλαστάρια της γαστριμαργίας. Γιατί
πρώτα-πρώτα χρειάζεται χρήματα ο γαστρίμαργος για να μπορεί να εκπληρώνει
πάντοτε την επιθυμία του, αν και αυτή ποτέ δεν γεμίζει. Εναντίον εκείνων που
εμποδίζουν την απόκτηση χρημάτων είναι ανάγκη να κινείται ο θυμός. Η λύπη
ακολουθεί κατ΄ ανάγκη το θυμό, όταν αυτός αποτύχει στο σκοπό του. Κι εκείνος που
σέρνεται με το στήθος και την κοίλια, όταν έχει τα υλικά των ηδονών, περπατά με
την κοιλιά, όταν δεν τα έχει, περπατά με το στήθος, όπου βρίσκεται ο θυμός. Γιατί
οι φιλήδονοι όταν στερούνται τις ηδονές θυμώνουν και πικραίνονται. Γι αυτό ο
μέγας Μωυσής βάζει εγκόλπιο στο στήθος του ιερέα (λογείο), φανερώνοντας συμβολικά
ότι τις ορμές του θυμού πρέπει να διευθύνει μυστικά το λογικό, γιατί το λογείο
είναι σημάδι κρίσεως. Και ο μεν ιερέας με το λογικό συγκρατεί το πάθος, επειδή
είναι ατελής. Ο τέλειος όμως Μωυσής αφαιρεί εξ΄ολοκλήρου το θυμό, γιατί δε φέρει
λογείο ,αλλά αφαιρεί ολόκληρο εκείνο το μέρος του στήθους: "Και αφού πήρε ο
Μωυσής το στήθος, το αφαίρεσε ως αφιέρωμα στον Κύριο". Υπάρχουν άλλοι οι οποίοι
ούτε ολόκληρο το θυμό αφαίρεσαν, ούτε με το λογικό νικούν το πάθος, αλλά το υπέταξαν με κόπο. Αυτοί είναι
που αφαιρούν το στήθος μαζί με τον βραχίονα. Γιατί ο βραχίονας είναι σημάδι
κόπου και εργασίας.
Eπίσης και το να περπατά με την
κοιλιά, σημαίνει την ηδονή, γιατί σχεδόν αιτία των ηδονών είναι η κοιλιά. Όταν
γεμίσει αυτή, τότε έρχονται δυνατές ορέξεις και των άλλων ηδονών ,όταν όμως είναι
άδεια, τότε οι ορέξεις είναι ήρεμες και σταθερότερες. Και εδώ πάλι υπάρχει
διαφορά ανάμεσα σε εκείνον που προκόβει και σε εκείνον που είναι ήδη τέλειος. Ο
Μωυσής απορρίπτοντας τελείως την ηδονή της τροφής, έπλυνε την κοιλιά και τα
πόδια με νερό. Με την κοιλιά θέλει να πει την ηδονή, με τα πόδια την ανύψωση και τις
προκοπές στην αρετή. Εκείνος που προκόβει, πλύνει τα μέσα της κοιλιάς, όχι όλη την
κοιλιά. Το "έπλυνε" και το "θα πλύνουν" έχουν επίσης μεγάλη διαφορά. Το πρώτο
έγινε θεληματικά, το δεύτερο μετά από προσταγή. Γιατί πρέπει ο τέλειος με
αυθόρμητη προθυμία να κινείται στις πράξεις της αρετής, ενώ εκείνος που προκοβει
προς την τελειότητα, πρέπει να πείθεται στη συμβουλή του ηγουμένου. Και είναι
αξιοπρόσεκτο ότι το στήθος το αφαιρεί ολόκληρο, την κοιλιά όμως δεν την
αφαιρεί, αλλά την πλύνει. Γιατί ο σοφός, μπορεί όλο το θυμό να τον παρατήσει και
να τον αποκόψει, την κοιλιά όμως δεν μπορεί να την κόψει, επειδή η φύση βιάζει
και τον πιο εγκρατή να τρώει για την ανάγκη του σώματος.
Όταν η ψυχή δεν ακολουθεί τον ορθό και σταθερό λόγο, αλλά από τις ηδονές
διαφθείρεται σαν μοιχαλίδα, τότε πρήζεται η κοιλιά, γιατί και αν παραγεμίσουν οι
δεξαμενές του σώματος, η επιθυμία μένει
διψασμένη. "Και αφού πρηστεί η κοιλιά, ύστερα θα σαπίσει ο μηρός". Δηλαδή δεν έχει
δύναμη η διάνοια να γεννά τα καλά, από την έξαψη της πολυτέλειας των φαγητών και
γίνεται παράλυτη για πνευματικούς κόπους. Αυτούς εννοεί η Γραφή με τη λέξη "μηρός". Λοιπόν, ο φιλήδονος βαδίζει με την κοιλιά, με το να κλίνει ολόκληρος στις
απολαυστικές ηδονές. Εκείνος που αρχίζει το βίο της αρετής, αφαιρεί το λίπος της
κοιλιάς, αποφεύγοντας τα φαγητά που παχαίνουν το σώμα. Εκείνος που
προκόβει, πλύνει τα εσωτερικά της κοιλιάς. Και ο τέλειος πλύνει όλη την κοιλιά, με
το να απορρίπτει τελείως ό,τι είναι πέρα από την ανάγκη του σώματος. Πολύ
ταιριασμένο είναι το «θα περπατάς με το στήθος και την κοιλιά». Γιατί η ηδονή
δεν είναι εκείνων που στέκονται όρθιοι και ήρεμοι, αλλά εκείνων που είναι
άστατοι και γεμάτοι ταραχή.
Το
πιο συγγενικό πάθος της γαστριμαργίας είναι η κίνηση της σαρκικής επιθυμίας γι΄
αυτό και η φύση, θέλοντας να δείξει την οικειότητα αυτών των παθών, έβαλε τα
όργανα της συνουσίας κάτω από την κοιλιά, φανερώνοντας από την εγγύτητα, τη
συγγένεια. Γιατί αν το πάθος είναι αδύναμο, είναι τέτοιο λόγω της κοιλιάς που
είναι αδειανή, αν είναι ζωηρό και έντονο από την χορτάτη κοιλιά παίρνει τη
δύναμη. Η γαστριμαργία δεν είναι μόνο τροφός και παραμάνα των παθών που
είπαμε, αλλά καταστρέφει και όλα τα καλά. Γιατί όταν αυτή εξουσιάζει και
κυριαρχεί, τα καλά πέφτουν και εξολοθρεύονται: η εγκράτεια, η σωφροσύνη, η
ανδρεία, η καρτερία και όλες οι υπόλοιπες αρετές. Αυτό είπε αινιγματικά ο
Ιερεμίας: "Κατέστρεψε γύρω όλο το τείχος της Ιερουσαλήμ ο αρχιμάγειρας των
Βαβυλωνίων". Με τον αρχιμάγειρα εννοούσε τη γαστριμαργία. Όπως ο αρχιμάγειρος
έχει κάθε επιμέλεια να υπηρετήσει την κοιλιά και εφευρίσκει τέχνες και
κατασκευάζει χίλιες-δυό ηδονές, έτσι και η γαστριμαργία κινεί κάθε μηχανή για να
υπηρετήσει την ηδονή του λαιμού. Όμως η ποικιλία των φαγητών καταστρέφει και
κατεδαφίζει τα οχυρά της αρετής. Τα μυρωδικά και τα πρόσθετα φαγητά, γίνονται
μηχανήματα και πολιορκητικές μηχανές κατά της αρετής που έχει πλέον καλά
στηριχθεί, την τραντάζουν και την κατεδαφίζουν. Και όπως η πολυτέλεια καταστρέφει
τις αρετές, έτσι και η λιτή και φτωχική τροφή καταστρέφει τα οχυρά της
κακίας. Όπως το τείχος της Ιερουσαλήμ, δηλαδή της ειρηνικής ψυχής, κατεδάφισε ο
αρχιμάγειρας των Βαβυλωνίων, ερεθίζοντας τις σαρκικές ηδονές με τη μαγειρική
τέχνη, έτσι και ένα κομμάτι κριθαρένιο ψωμί κύλισε και κατέστρεψε τις σκηνές των
Μαδιανιτών. Επειδή η φτωχική δίαιτα, όταν προχωρεί και προκόψει πολύ, καταργεί τα
πάθη της πορνείας, τα οποία συμβολίζουν οι Μαδιανίτες. Αυτοί είναι που προκάλεσαν
τις πορνείες στον Ισραήλ και εξαπάτησαν πολύ πλήθος νέων. Πολυ ταιριαστά λέει η
Γραφή ότι οι Μαδιανίτες έχουν σκηνές, ενώ η Ιερουσαλήμ τείχος. Γιατί όλα όσα
περιέχουν την αρετή είναι γερά στηριγμένα και σίγουρα, ενώ εκείνα που περιέχουν
την κακία είναι ψευτοκατασκευάσματα και δε διαφέρουν διόλου από φαντασία.
(συνέχεια...)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου