Σωτήρη Μ. Τζούμα
Το πρόσφατο ταξίδι του Οικουμενικού Πατριάρχη στις Ηνωμένες Πολιτείες, κορυφωμένο με τη συνάντησή του με τον Πρόεδρο Τραμπ, συνιστά αδιαμφισβήτητο επίτευγμα· ωστόσο, αφήνει πίσω του την αίσθηση μιας αποστολής που δεν ολοκληρώθηκε πλήρως. Δεν είναι της παρούσης να εξαντλήσουμε όλες τις παραμέτρους της επίσκεψης ούτε να την κρίνουμε μέσα από το στενό φακό της εμπάθειας, αλλά με νηφαλιότητα και μέσα από μια δίκαιη, κρυστάλλινη οπτική.
Το τιμητικό βραβείο που πρόκειται να απονεμηθεί στον Πατριάρχη, έστω κι αν συνοδεύεται από ένα διόλου ευκαταφρόνητο χρηματικό έπαθλο, δεν επαρκεί για να αποδιώξει τη διάχυτη αίσθηση ότι η ιστορική επίσκεψη στον Λευκό Οίκο δεν αξιοποιήθηκε στο μέγιστο των δυνατοτήτων της.
Η συνάντηση του Οικουμενικού Πατριάρχη με τον Ντόναλντ Τραμπ ήταν στιγμή με ιστορικό βάρος. Τέτοιες πόρτες δεν ανοίγουν συχνά, ιδιαίτερα σε εποχή γεωπολιτικής αστάθειας, κι ακόμη λιγότερο όταν απέναντι βρίσκεται ένας Αμερικανός πρόεδρος γνωστός για τον δύστροπο, απρόβλεπτο χαρακτήρα του.
Κι όμως, η πατριαρχική αποστολή εμφανίστηκε σαν να πήγαινε σε κοινωνική επίσκεψη, χωρίς στιβαρή στρατηγική, χωρίς σαφή στόχο. Η εικόνα θύμιζε περισσότερο ευγενική επίσκεψη στο αρχοντικό του τοπικού προύχοντα, παρά συνάντηση ενός πνευματικού ηγέτη εκατομμυρίων πιστών με τον ισχυρότερο πολιτικό του πλανήτη.
Το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό: δηλώσεις τυπικές, ουσιαστικά αποσυνδεδεμένες από τα ζητήματα που καίνε την αμερικανική πολιτική ατζέντα και, κυρίως, ξένες προς το ίδιο το αποστολικό κύρος του Φαναρίου. Η ανακύκλωση αριθμών—πόσοι Πάπες επισκέφθηκαν το Φανάρι, πόσους προέδρους έχει συναντήσει ο Πατριάρχης—μπορεί να συγκινεί εσωτερικά ακροατήρια, αλλά αφήνει παγερά αδιάφορο έναν ηγέτη όπως ο Τραμπ, που μετρά τα πάντα σε συμφέροντα και απτά αποτελέσματα.
Και ενώ υπήρχε το έδαφος για καίρια παρέμβαση—θρησκευτική ελευθερία, διώξεις χριστιανικών κοινοτήτων στην Ανατολή, οι στρατηγικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ορθοδοξία—τίποτε από αυτά δεν ακούστηκε. Η ευκαιρία για γόνιμο διάλογο χάθηκε, και το πιο ηχηρό μήνυμα ήρθε από τη σιωπή: ο Λευκός Οίκος δεν μπήκε καν στον κόπο να εκδώσει ένα τυπικό δελτίο Τύπου. Ένα σύμβολο της ανεκμετάλλευτης δυναμικής αυτής της συνάντησης.
Προετοιμασία που δεν στάθηκε στο ύψος της περίστασης
Η εικόνα που άφησε το ταξίδι είναι αμείλικτη: ο απαιτούμενος στρατηγικός σχεδιασμός απουσίαζε. Ένα εγχείρημα τέτοιου βεληνεκούς απαιτεί λεπτομερή συντονισμό, καλά επεξεργασμένα μηνύματα, σαφώς διατυπωμένους στόχους και εναλλακτικά σχέδια για κάθε πιθανό σενάριο. Χωρίς αυτά, η εμφάνιση στο Οβάλ Γραφείο έμοιαζε περισσότερο με εθιμοτυπική φωτογραφία παρά με ουσιαστική διπλωματική επιτυχία.
Όσα θα μπορούσαν—και όσα έπρεπε—να ειπωθούν, έμειναν μετέωρα. Αντί για ξεκάθαρες θέσεις που να αποτυπώνουν το διεθνές βάρος του Φαναρίου και την ιστορική του παρουσία παρά τις διώξεις που υπέστη , κυριάρχησε η ικανοποίηση για το πρωτόκολλο, σαν να αρκούσε το ότι ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών άνοιξε την πόρτα του. Η χαρά της πρόσκλησης επισκίασε την ευθύνη της αποστολής: να ειπωθούν αλήθειες, να τεθούν ζητήματα, να διατυπωθούν απαιτήσεις που θα αντηχούσαν πέρα από τη στιγμή της φωτογραφίας.
Η συνάντηση ήταν μια ιστορική ευκαιρία για ουσιαστική παρέμβαση, αλλά η προετοιμασία που δεν στάθηκε στο ύψος της άφησε το αποτέλεσμα να μοιάζει με χαμένο προοίμιο αντί για διπλωματικό θρίαμβο.Οι selfie κυριάρχησαν και συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων επικάλυψαν το γεγονός.
Το βραβείο που απονέμεται στον Πατριάρχη, είναι όντως τιμητικό και ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος θα μείνει στην ιστορία, συν τοις άλλοις , και ως ο Πατριάρχης με τις περισσότερες τιμητικές διακρίσεις.
Όμως η απονομή αυτή έχει το εξής οξύμωρο: η διεθνής προβολή που προσφέρει το βραβείο αυτό δεν αντισταθμίζει τη χαμένη ευκαιρία να ενισχυθεί η φωνή του Οικουμενικού Θρόνου σε μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές σκηνές του κόσμου.
Ο απολογισμός του ταξιδιού στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι αναπόφευκτα σύνθετος. Δεν είναι της στιγμής να καταγραφούν όλα τα υπέρ και τα κατά πριν ολοκληρωθεί πλήρως η επίσκεψη· ωστόσο, η εικόνα που αναδύεται είναι ξεκάθαρα διττή. Από τη μια πλευρά, η διεθνής αναγνώριση του Οικουμενικού Πατριαρχείου επιβεβαιώθηκε με τρόπο που κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει. Από την άλλη, η εκκλησιαστική διπλωματία φάνηκε να υστερεί, δείχνοντας έλλειψη στρατηγικής προετοιμασίας μπροστά σε μια ιστορική συγκυρία που θα μπορούσε να αποδειχθεί καταλυτική.
Η συνάντηση με τον Ντόναλντ Τραμπ θα μπορούσε να αποτελέσει αφετηρία νέων ισχυρών δεσμών, μα τελικά κατέγραψε χαμένη ευκαιρία, αφήνοντας ανοιχτό το ερώτημα αν ο κόπος και το κόστος του ταξιδιού—πέρα από το χρηματικό έπαθλο—αντισταθμίστηκαν από το άμεσο όφελος.
Κι όμως, η ιστορία του Φαναρίου διδάσκει ότι ακόμη και από τις αστοχίες γεννιούνται νέες δυνατότητες και νέες προοπτικές.
Η ίδια η προβολή που απέφερε αυτή η επίσκεψη, οι επαφές που ανοίχτηκαν και η εμπειρία που αποκτήθηκε μπορούν να γίνουν σκαλοπάτι για μια πιο τολμηρή, πιο συντονισμένη παρουσία στο διεθνές προσκήνιο. Το ταξίδι μπορεί να αποτελέσει το απαραίτητο προοίμιο για μια επόμενη, ουσιαστικότερη νίκη για τώρα ή για το μέλλον.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου